Op de kerkhoven
Elke De Greef zocht in 2001 alles bij mekaar wat ze kon vinden van “volksliederen” die geschreven en gezongen werden over en tijdens WOI. Ze verzamelde aldus een 1000-tal liedjesteksten over dit onderwerp! Aan ons de uitdaging om de bijpassende melodieën terug te vinden maar … dat lukt slechts zeer gedeeltelijk.
Het boekje “Volksche Oorlogsliederen” van Leon Defraye uit Deerlijk was één van haar vele bronnen en daarin vond ze dit lied “Op de kerkhoven”. Defraye vermeldt helaas noch auteur, noch zanger, noch zangwijze.
Roger Hessel vond een vrijwel identieke tekst terug op een liedblad van Aloïs Van Peteghem, ook zonder vermelding van zangwijze, en nam de tekst over in zijn “Marktliederen over de ‘Grooten Oorlog’ ” (2011, Torhout)
Wij denken dat de toendertijd populaire melodie “Malgré tes serments” (1913) afgeleid van “I Wonder Who’s Kissing Her Now?” (1909) hierbij hoort.
 |
 |
In onderstaande passionele uitvoering wordt met het refrein begonnen.
Op de kerkhoven
[A] onbekend [C] Joseph E. Howard (1870-1961)
Ginder aan den IJzerdijk,
in de streek daar, verwoest en verlaten,
was zuster en broer
op zoek en op toer
naar de begraafplaats der soldaten.
Daar ergens op ’t oorlogsveld
ligt haar vent, haren Marc stil begraven.
Zij ziet kruisen staan,
en met ogen vol traan,
zeer bedroefd trekt zij er op aan.
Zij sprak: hier liggen al die helden
die de duitsers wreed nedervelden.
Dat zicht trof haar hart
en met droeve smart
zuchtte zij: waar rust hij?
Ja, waar ligt Marc nu, mijn beminde?
Ach God, laat mij toe hem te vinden,
dat ik deze kroon op zijn kruisje kan slaan,
dan heb ik mijn plicht gedaan.
Zij gingen dan verder voort,
zij al zuchtend en zo voort al treurend.
Zij was krank en broos, zij was troosteloos,
haar broer trachtte haar op te beuren.
Hier en daar zag zij een kruis
en zij ging er het naamplaatje lezen,
maar Marc vond zij niet,
het was weer nieuw verdriet,
en zo trok men verder door ’t riet.
Dan zag men Hofstadekerk,
daar was ’t kerkhof van duizenden braven.
Zij kreeg nieuwen moed,
daar henen te voet,
zij wilde toch zien al die graven.
Gejaagd kwam z’op ’t kerkhof aan
en zij ging dan door wegen en lagen.
Was voorop gegaan
en het zoeken gedaan
bleef zij daar opeens stille staan.
3. Op het kruis leest zij: Marc Verplanken.
Gedaan waren hare weeklanken.
De schrik brak haar levensdraad ineens af,
zij viel dood op zijn graf.
Haar broer riep: gij Duitse barbaren,
lafaards, gij kwaamt niemand te sparen.
Een mens zou verliezen hier al zijn geduld,
haar dood is hier ook uw schuld.
 |
Partituur * Op de kerkhoven * |
 |
1. instrumentaal
|
Bronnen: zangwijze: "I Wonder Who's Kissing Her Now?" (1909) - "Malgré tes serments" (1913) De muziek hiervan werd in feite geschreven door Harold Orlob (1883-1982) die de rechten doorverkocht aan Joseph E. Howard (1870-1961). Daar kreeg Orlob spijt van toen er in 1947 een film uitkwam over het levensverhaal van Howard onder de titel "I Wonder Who's Kissing Her Now?", waarbij Howard al die tijd ook het auteurschap had geclaimd. Orlob haalde zijn gram voor het gerecht. Zelfde zangwijze in Wreed & Plezant nr 257 "De droom van een schildwacht" Tekst vermoedelijk van Aloïs Van Peteghem, gevonden in "Volksche Oorlogsliederen” (deel 1, 1939), verzameld door Leon Defraye (in MUZ0725 pag. 1104) Een bijna identieke versie werd overgenomen als "Op het Militair Kerkhof" in "Marktliederen over de 'Grooten Oorlog' " (Roger Hessel) (MUZ0532 pag. 339)